ZUS wypłaca dodatek znany potocznie jako „500 plus dla seniora”, czyli świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. To stałe wsparcie do 500 zł miesięcznie, przyznawane osobom, które wymagają pomocy w codziennym funkcjonowaniu. Świadczenie nie jest automatyczne. Trzeba spełnić warunki zdrowotne i zmieścić się w ustawowych progach finansowych.
Dodatek przysługuje osobom pełnoletnim, czyli od 18. roku życia, ale w praktyce najczęściej korzystają z niego seniorzy. Kluczowym warunkiem jest posiadanie orzeczenia o niezdolności do samodzielnej egzystencji. ZUS akceptuje m.in. orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji, orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy i do samodzielnej egzystencji, a także dawne orzeczenia o I grupie inwalidzkiej, jeśli zachowały ważność. Świadczenie jest przeznaczone dla osób mieszkających w Polsce i mających tu legalny pobyt.
Wysokość wypłat zależy od dochodu ze świadczeń publicznych, ale działa tu prosty mechanizm progowy. Pełne 500 zł miesięcznie dostaje osoba, której łączna kwota świadczeń brutto nie przekracza 2052,39 zł. Gdy ktoś ma wyższe świadczenia, ale nie większe niż 2552,39 zł brutto, dodatek jest zmniejszany według zasady „złotówka za złotówkę”. W praktyce ZUS wypłaca wtedy kwotę równą różnicy między 2552,39 zł a sumą emerytury lub renty. Przykładowo, przy świadczeniach na poziomie 2300 zł brutto dodatek wyniesie 252,39 zł. Jeśli łączna wartość świadczeń przekracza 2552,39 zł brutto, prawo do dodatku nie przysługuje. To progi obowiązujące po waloryzacji w 2025 r. i wskazywane jako aktualne w najnowszych materiałach.
Do limitu wliczają się m.in. emerytury i renty z ZUS i KRUS, świadczenia z zagranicy o podobnym charakterze oraz część stałych świadczeń z pomocy społecznej. ZUS nie uwzględnia natomiast dodatku pielęgnacyjnego, zasiłku pielęgnacyjnego, dodatku kombatanckiego, ryczałtu energetycznego ani świadczeń jednorazowych. Dzięki temu część osób może otrzymać 500 zł uzupełnienia mimo korzystania z innych form wsparcia.
Wniosek o świadczenie składa się na formularzu ESUN. Można to zrobić w placówce ZUS, pocztą lub elektronicznie przez PUE eZUS. Do wniosku trzeba dołączyć orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji. Jeśli ktoś nie ma orzeczenia, może złożyć wniosek z zaświadczeniem lekarskim o stanie zdrowia, które nie może być starsze niż miesiąc, oraz z dokumentacją medyczną. ZUS kieruje wtedy taką osobę na badanie i dopiero po uzyskaniu orzeczenia rozstrzyga sprawę.
Świadczenie może być przyznane bezterminowo, jeśli orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji jest stałe. Gdy orzeczenie ma określony czas obowiązywania, dodatek także jest przyznawany na ten okres i wymaga ponownej procedury po jego upływie. W praktyce oznacza to, że część seniorów ma wypłatę „dożywotnio”, a część musi co kilka lat potwierdzać stan zdrowia.